KRAPAFLÓÐVARNIR Á ESKIFIRÐI – BLEIKSÁ

Stefna stjórnvalda og markmið: (English below)

Frá upphafi 20. aldar hafa 210 látist í snjóflóðum og skriðuföllum á Íslandi, þar af 170 í snjóflóðum. Flest þessara flóða féllu í sjávarbyggðum sem byggst hafa upp í þröngum fjörðum við brattar fjallshlíðar. Í kjölfar mannskæðra snjóflóða sem féllu í Súðavík og á Flateyri 1995 og urðu 34 manns að bana, mörkuðu stjórnvöld stefnu um skipulagt áhættumat á hættusvæðum víðsvegar um landið og í kjölfarið markvissa uppbyggingu snjóflóðavarna.
Samkvæmt hættumati fyrir Fjarðabyggð, sem samþykkt var 2002, eru fimm svæði þar sem hættusvæði C er afmarkað í þéttbýlinu við Eskifjörð. Afmarkast þau af farvegum ánna Bleiksár, Grjótár, Lambeyrarár, Ljósár og Hlíðarendaár og taka til næsta nágrennis þeirra. Ofanflóð á þessum svæðum einkennast nær eingöngu af vatns-, aur- og krapaflóðum og er umfang slíkra flóða ráðandi fyrir ákvörðun um stærð varnarvirkja.  Markmið með byggingu varnarmannvirkja við árfarvegi  er að minnka hættusvæði C þannig að ekkert íbúðarhúsnæði á Eskifirði verði innan þess hættusvæðis. Þrátt fyrir að varnarvirkin dragi mikið úr áhættu vegna ofanflóða munu hættusvæði B og A áfram ná til stórs hluta byggðarinnar. Nauðsynlegt er að draga úr þeirri hættu með eftirliti og viðbúnaði þegar hætta er talin á ofanflóðum.

Framkvæmdarsaga:
Framkvæmdin fólst í gerð ofanflóðavarna í og við farveg Bleiksár á Eskifirði. Framkvæmdir hófust í ágúst 2014 og lauk í ágúst 2015. Tilgangur varnanna er að verja mannvirki við Bleiksá, kirkju og hjúkrunarheimili með því að stýra flóðum framhjá og stystu leið út í sjó eða yfir á óbyggt flatlendi.

Mannvirki og umhverfi:
Ofanflóðavarnir vegna aur-og skriðufalla felast aðallega í að leiða hugsanleg vatnsflóð og skriðuföll í styrktan farveg með því að breikka og dýpka farvegi sem skriður leita í og stýra þeim enn frekar með byggingu leiðiveggja/leiðigarða. Framkvæmdin við Bleiksá fólst í þremur verkþáttum;-:
a. Gerð leiðigarðs fyrir ofan kirkjuna, í 10 – 15 m hæð yfir sjó.
b. Formun farvegar í Bleiksá, þ.e. dýpkun og víkkun árfarvegarins.
c. Mótvægisaðgerðir sem fela í sér fegrun umhverfisins við Bleiksá.

Leiðigarðurinn  er V-laga fleygur í brekkunni ofan við kirkjuna. Garðurinn er  150 m  langur og 3 m hár og byggður að mestu úr skriðuefni og grjóti og styrktur flóðmegin með stálgrindum. Sett var öryggisgirðing meðfram brún leiðigarðs.  Með þessu móti næst m.a. að halda opnum farvegi vestan kirkjunnar og draga þar með úr álagi á meginfarveginn.
Farvegur var dýpkaður á 110 m kafla frá brú á Strandgötu og nokkru ofan við kirkju. Um er að ræða dýpkun um allt að 4 m og er breidd farvegar á þessum kafla 7 m. Bakkar farvegarins eru varðir með hlöðnu, sprengdu grjóti. Rennsli er stýrt að brúnni í þeim tilgangi að fullnýta rennslisþversnið undir brúna.
Landmótun og yfirborðsfrágangi er ætlað að draga úr óheppilegum umhverfisáhrifum mannvirkjanna og nýta kosti þeirra til þess að bæta umhverfi og skilyrði til útivistar. Við Bleiksá fólust þessar aðgerðir í mótun leiðigarðs og brekku að kirkjumiðstöð ásamt gerð grasflatar, göngustíga og grjóthleðslu. Svæðið bak við kirkjuna var hellulagt og gengið frá röskuðum svæðum í jöðrum varnarmannvirkjanna. Ýmsar mótvægisaðgerðir voru notaðar til þess að fegra umhverfið við varnirnar.

English: 
Government policy and goals:
Snow avalanches and landslides have killed 210 people in Iceland since the beginning of the 20th century, 170 people have lost their lives in snow avalanches alone. Many of these avalanches and landslides have fallen on coastal villages that are located below steep slopes in narrow fjords. After 34 people lost their lives in snow avalanches that hit the villages of Súðavík and Flateyri in the Westfjords of NW Iceland in 1995, the Icelandic government decided to make a systematic
risk assessment for settled areas in the country. The purpose of protection measures against snow avalanches and landslides is to ensure as far as possible the safety of people in endangered areas. According to the hazard assessment for the community of Fjarðabyggð, which was officially attested by the Minister for the
Environment in 2002, there are five main hazardous areas with category C hazard zones in Eskifjörður. This implies that protection measures for residential buildings in these areas are required. The hazard areas in Eskifjörður are mainly threatened by slushflows and torrents in the paths of the rivers and brooks that flow through the settlement, Bleiksá, Grjótá, Lambeyrará, Ljósá and Hlíðarendaá, and in their immediate neighbourhood. The purpose of the protection measures is to prevent slushflows and torrents to break out of their paths and into the settled area and guide them into the ocean or into uninhabited areas in the lowland. The protection measures reduce but do not eliminate the threat caused by the slushflows and the torrents and a substantial part of the settlements will be located within hazard zones B and A after their construction. It remains necessary to deal with this rest risk by monitoring and preparedness to evacuate endangered buildings during impending hazard.

Construction history:
The construction of protection measures for the path of Bleiksá river started in August 2014 and was completed in August 2015. The purpose of the measures is to provide protection to the church and the community service building and the new home for elderly by Dalbraut.

The defense structures and their surroundings

The protection measures along Bleiksá are designed to confine slushflow and torrents to their natural paths by deepening and widening the flow channels and additionally by constructing deflecting dams or walls along the banks. The project consisted of three tasks:
a) A deflecting

The deflecting dam is built in the form of a wedge in the slope above the church. The dam is 150 m long and 3 m high. It is built mainly from loose materials and rocks with a bank reinforced with a steel grid facing the river.

The river channel was deepened by up to 4 m along a 100-m long and 7-m wide section from above the church to the bridge on Strandgata. The banks are protectect from erosion with blasted rock. The dams guide the flow of the river towards the bridge to fully utilize the capacity of the opening it provides through the road.

The landscaping of the constructions is intended to soften their visual impact and give the structures an alternative purpose for improving the environment and provide opportunities for outdoors activities. The  neighbourhood of the constructions was revegetated and hiking paths were designed to improve access through the area, in addition to several other measures to improve the environment.